|
 Jednym ze sposobów uzyskania wglądu w tajemnicę otaczającą przeszłość Paros jest zbadanie wyspy i jej okolic.
1. Patrząc na kamienne mury i pasma górskie, można dostrzec kamienie, które kiedyś były używane przez pierwszych mieszkańców wyspy, którzy zamieszkiwali Paros tysiące lat temu, w erze paleolitu. Najprawdopodobniej mieszkali w jaskiniach w małych grupach. Ślady ich zamieszkiwania znaleziono w jaskini Demona na wzgórzu Agios Georgios w Lagada, niedaleko Aspro Korio, w jaskini na Antiparos oraz w wielu innych naturalnych kryjówkach.
2. Na Salyagos archeolodzy odkryli ruiny osady neolitycznej (4300 - 3900 pne). Być może setki lat temu podobne wioski istniały w innych częściach Paros. Na wyspach Cyklad, zwłaszcza na Mykonos, Ios i Kythnos, nieustannie odkrywane są ruiny osad neolitycznych. Ich historyczni mieszkańcy najprawdopodobniej żywili się rybactwem, łowiectwem i rolnictwem, które już zaczęło zdobywać popularność. Wyspa Salyagos, naprzeciw Antiparos, przedstawiła archeologom najstarsze znaleziska świadczące o historii Paros. Niektóre z nich są wystawione w Muzeum Saliagos.
3. Wiele cykladzkich grobów zostało znalezionych na Paros od około 3200 do 2000 roku pne. Cykladzkie rzeźby znalezione w miejscach pochówku są eksponowane w wielu cykladzkich muzeach. Na innych wyspach odkryto ruiny osad z tamtej epoki. Na Paros takie osady znaleziono w Castro koło Parikii, w Drios (Pyrgaki), w Gilf, Alykia (Avissos) oraz na obrzeżach Kolibitres koło Naoussy (są też starożytne grobowce z tego okresu). Być może w przyszłości czekają nas jeszcze bardziej imponujące znaleziska.
4. Na Paros, w przeciwieństwie do Santorini, cywilizacja minojska (2000 - 1500 pne) nie pozostawiła swoich śladów, chociaż osada w Castro koło Parikii została założona między 2400 a 2100 rokiem pne i była zamieszkana dopiero u szczytu rozwoju cywilizacji minojskiej. Niemniej jednak jej przedstawiciele nie osiedlili się na wyspie - dla tutejszych mieszkańców pozostali kupcami. Połączenie zabytków cywilizacji minojskiej i cykladzkiej można zaobserwować na Milos, Kea i Santorini.
5. Pałac z czasów cywilizacji mykeńskiej został odkryty w miejscowości Koukounaries niedaleko Naoussy. Był zamieszkany pod koniec XIII wieku pne i służył swoim mieszkańcom jako twierdza wojskowa.
6. Historia rozwoju wyspy w kolejnych latach pozostaje tajemnicą. Kiedy starożytni odkryli żelazo i wynaleźli pismo, na świecie nastąpiła prawdziwa rewolucja, która zmieniła warunki bytowania we wszystkich zakątkach Oykumenu. Dorowie przenieśli się na Peloponez, a Fenicjanie ustanowili władzę nad Morzem Śródziemnym i Morzem Egejskim.
7. W następnych stuleciach na wyspach Morza Egejskiego miała miejsce aktywna migracja plemion.
Arkadyjczycy osiedlili się na Paros, które później połączyło się z Jończykami, którzy przybyli na wyspę po nich. W czasach Homera Paros stało się centrum handlu morskiego. W tym czasie na wyspie urodził się słynny poeta Archilokos (VIII wpne). Historyczne dowody tamtej epoki obejmują ruiny starożytnego cmentarza, na którym mógł zostać pochowany ojciec poety, a także ruiny na wyspie Despotico.
8. Do tej epoki należy wiele zabytków architektury antycznej, znajdujących się głównie w okolicach Parikii. Miejsce, w którym znajdowała się świątynia Dimitra, słynne centrum kulturalne cywilizacji Cyklad i Morza Egejskiego, jest nadal nieznane.Na wzgórzach wznoszą się świątynie Eileithia, Ipathos Diaz, Afrodyta (w Delion), Asklepios i Apollo Pythias, ale miejsce, w którym znajdował się starożytny teatr miejski, nie zostało jeszcze znalezione.
9. W 146 rpne Paros przeszło pod panowanie Rzymu i stało się jedną z rzymskich prowincji - wraz z innymi wyspami, a także środkową i południową Grecją. Na tej i innych wyspach Cyklad odkryto wiele obiektów cywilizacji rzymskiej.
Wraz z pojawieniem się potężnego Cesarstwa Rzymskiego przestały istnieć państwa-miasta, czemu sprzyjały również wydarzenia z epoki macedońskiej. W tym okresie Milos, Paros, Sifnos i Thera osiągnęły swój rozkwit, chociaż nie znaleziono żadnych dowodów historycznych na poparcie tego faktu.
Delos przez cały ten czas pozostawał ośrodkiem religijnym, stając się jednocześnie głównym portem handlowym dla całego Morza Egejskiego.
10. Ślady panowania bizantyjskiego na wyspie (IV-XIII wne) są reprezentowane przez świątynię Ekatontapiliani i kościoły Treis Ekklisies (co dosłownie oznacza „trzy kościoły”). Nawet w tym okresie nie istniały państwa-miasta: całe imperium było rządzone z centrum Konstantynopola. Wyspy Morza Egejskiego w tej epoce zamieniły się w bazy morskie floty bizantyjskiej, ale zachowują też swoją dawną rolę.
11. Cywilizację bizantyjską zastąpiły rządy Franków (XIII-XVI wne) i Wenecjan, którzy pozostawili swoje ślady w Castro koło Parikii, w Naoussa, Kefalos koło Marissy i Antiparos. Warto dodać, że wraz ze zdobywcami na wyspę przybyli użytkownicy innych języków i kultur. W tym czasie starożytne zabytki nabierają szczególnego znaczenia - władcy aktywnie je pozyskują i sprzedają na rynkach europejskich.
12. Na wyspie jest niewiele zabytków panowania tureckiego: Turcy tu nie mieszkali, a jedynie okresowo wysyłali wojsko i urzędników na Paros, aby pobierać podatki. W tym okresie na wyspie pojawiły się nowe osady (Lefkes, Kostos i Marmara).
13. Wraz z pojawieniem się nowego państwa greckiego, Paros rozwija się na równi z innymi wyspami. Zainspirowani długo oczekiwanym wyzwoleniem mieszkańcy wszystkich wysp Morza Egejskiego jednym impulsem podejmują aktywną działalność rolniczą i morską.
14. Z biegiem czasu na Paros rozwija się wielka cywilizacja wyspiarska, kończąca się imigracją, która rozpoczęła się w latach pięćdziesiątych. W latach 70. XX wieku nastąpił upadek kultury wyspiarskiej, związany z aktywnym wprowadzaniem zasad komercjalizacji i niszczeniem środowiska naturalnego Paros w pogoni za dochodami z turystyki. Dziś wyspie grozi całkowita utrata swojej indywidualności i naturalnego uroku, stając się powszechnym kurortem dla Ateńczyków, którzy przyjeżdżają tu na kilka dni, aby odpocząć i zrelaksować się. Niezwykle ważne jest, aby wyspiarze opracowali program, który łączy staranny rozwój przemysłu turystycznego z poszanowaniem starożytnej cywilizacji Paros i wyjątkowego charakteru wyspy.
I.S. Lotov
|
