Natura Grenlandii |
|
Istnieją tylko dwa duże obszary lądowe pokryte stałym lodem na świecie - wyspa Grenlandia i kontynent Antarktyda.
Aż do lat 80-tych XX wieku nauki geograficzne nie dysponowały dokładnymi danymi o naturze wewnętrznych pokrytych lodem regionów Grenlandii. Podróżnikom nie udało się wniknąć w głąb Grenlandii, aby przekroczyć lądolód Grenlandii (tak nazywa się masa lodu pokrywająca wyspę).
Co obecnie wiadomo o pokrywie lodowej Grenlandii? Przez tysiące lat na wyspie gromadził się śnieg, który nie przeszkadzał podczas krótkiego lata. Śnieg skompresowany pod naporem własnej grawitacji zamienił się w kolosalne warstwy lodu. Średnia grubość pokrywy lodowej Grenlandii sięga 1600 metrów, a na niektórych obszarach - 2500-2 700 metrów. Oczywiście nikt nie zmierzył tej ogromnej masy lodu metrami. Miąższość lodu określano tylko przy pomocy nowoczesnych metod geofizycznych, śledząc propagację i odbicie fal sejsmicznych w korpusie lodowca. Naukowcy obliczyli objętość lodu Grenlandii: wynosi ona około 3 milionów kilometrów sześciennych; jeśli ten lód się stopi, poziom światowego oceanu wzrośnie o 8 m, a wody oceanu zaleją nisko położone brzegi wszystkich kontynentów. Powierzchnia pokrywy lodowej Grenlandii opada stopniowo od środka do obrzeży. Uważa się, że na Grenlandii istniały dwa lub trzy ośrodki zlodowacenia, a obecna pokrywa lodowa składa się z dwóch lub trzech połączonych kopuł lodowych.
Powierzchnia lodowca jest bardzo nierówna. Jest rozcięty przez małe i duże (do kilkudziesięciu metrów szerokości) pęknięcia. Ukryte pod cienką warstwą luźnego śniegu stanowią ogromne zagrożenie dla podróżnika. Latem strumienie stopionej wody wpływają do szczelin i wąwozów, często tworząc kręte jeziora.Bliżej obrzeża tarczy, gdzie lód jest cieńszy, w wielu miejscach spod lodu wystają ciemne skały - liczne skaliste szczyty górskie „nunataki”; latem rosną na nich mchy i porosty.
Na obrzeżach lodowca podróżnicy spotkali się z innym dziwnym zjawiskiem: przez wiele kilometrów śnieg był pomalowany na czerwono. To wiatr przyniósł tu czerwone zarodniki roślin.
Lodowiec Grenlandii nieustannie przesuwa się z centrum na obrzeża. Niewidoczny na dużych masach lodu, ruch ten staje się dość namacalny w wąskich języczkach lodowcowych, gdzie lód często porusza się z prędkością 20 lub więcej metrów dziennie. Kiedy lodowce wpadają do morza, od czasu do czasu odrywają się od nich ogromne bloki - całe lodowe góry - „góry lodowe”, osiągające wysokość 100 metrów lub więcej nad powierzchnią morza i nawet kilometr długości. W tym przypadku powierzchnia gór lodowych wynosi od 1/3 do 1 / b ich części podwodnej (zależy to od kształtu góry lodowej i gęstości wody morskiej). Pochwycone przez prądy morskie długo błądzą po falach, stwarzając wielkie zagrożenie dla nadciągających statków, aż w końcu się stopią. Dobrze znane jest zatonięcie parowca Titanic w wyniku zderzenia z górą lodową w 1912 roku, kiedy zginęło 1513 pasażerów i marynarzy.
Każdego dnia od lodowca Grenlandii odrywa się wiele gór lodowych. Sam Jakobshavn - największy z języków lodowcowych w zachodniej Grenlandii - co roku zrzuca do morza ponad 1300 gór lodowych o łącznej objętości około 10 milionów metrów sześciennych. metrów. Utrata lodu spowodowana tworzeniem się gór lodowych jest kompensowana przez opady śniegu. Szacuje się, że cały lód Grenlandii jest całkowicie odnawiany co 6000 lat. Niekończące się przestrzenie odwiecznego lodu - „biała cisza”, zimne, błękitne fiordy z majestatycznymi, lodowymi górami, których sylwetki majaczą na bladozłotym bladozłotym słońcu północy - fascynują i jednocześnie tłumią człowieka.
W pobliżu morza lodowiec wewnętrzny wznosi się na znacznej długości na północno-zachodnim wybrzeżu, a także na południowym i w wielu miejscach na wschodnim wybrzeżu Grenlandii. Tutaj rzeźba terenu pod lodowcem jest taka, że nie powstrzymuje osuwającego się lodu. Na innych obszarach wolne od lodu pasy przybrzeżne wyspy nie przekraczają 200-300 kilometrów szerokości.Te pasy lądu są głęboko wcięte przez liczne fiordy i graniczy z wyspami i szkierami. Szczególnie kręte są linie brzegowe po zachodniej stronie wyspy. Jest tak wiele fiordów, że na południowym zachodzie wybrzeże jest prawie dziesięć razy dłuższe niż jego prosta długość.
Niewiele zbadano strukturę geologiczną pokrytej lodem Grenlandii. Na większości lądu wolnego od lodu na powierzchnię wychodzą starożytne skały krystaliczne - gnejsy, granity, bazalty, miejscami pokryte osadami (piaskowce, wapienie). W odległej przeszłości wiele obszarów wyspy było miejscem silnych erupcji wulkanicznych. W rejonie najsilniejszej w przeszłości aktywności wulkanicznej - na wschodzie, w rejonie Zatoki Skoresby - wciąż biją gorące źródła siarkowe o temperaturze wody do 60 °. Zawsze gorące źródła znajdują się obok wiecznego lodu ... Takie są uderzające kontrasty grenlandzkiej przyrody! Spośród zasobów mineralnych wyspy najcenniejsze są duże złoża kriolitu (szaro-białego miękkiego minerału składającego się z fluorku glinu i fluorku sodu) w południowo-zachodniej części wyspy, w rejonie Ivigtut. Na świecie jest bardzo niewiele przemysłowych złóż kriolitu. Do produkcji aluminium stosuje się kriolit, który jest najlepszym rozpuszczalnikiem dla tlenku glinu. Złoża marmuru, grafitu (na zachodnim wybrzeżu wyspy w regionie Upernivik i bardziej na południu), azbestu (na południowym zachodzie, w pobliżu Ivigtut) itp. Mają znaczenie przemysłowe. W regionie Ivigtut występują złoża miedzi; ruda żelaza (magnetyt) i niektóre rzadkie minerały (eudialit zawierający cyrkon) zostały odkryte w wielu miejscach. W 1948 r. Na Grenlandii odkryto bogate złoża ołowiu. Prasa zagraniczna donosiła, że Amerykanie znaleźli na wyspie rudę uranu. Na wyspie Disko (zachodnie wybrzeże) występują znaczne złoża węgla (lignitu). Klimat Grenlandii jest specyficzny, kształtuje się pod wpływem wielu czynników: wpływają na to rozległe połacie lodu kontynentalnego i ogromna długość wyspy z północy na południe, a także bliskość jej brzegów ciepłych i zimnych prądów morskich.
W południowej części wyspy, położonej na szerokościach geograficznych odpowiadających południowej Skandynawii, zimy są umiarkowanie mroźne: w Ivigtut (61 ° N) średnia temperatura lutego, najzimniejszego miesiąca, wynosi -7,1 °, na północ od it - w Godthobe (64 ° N) -10,1 °, w Angmagssalik (66 ° N) - -8,0 °. Zimny oddech lodowca jest tu neutralizowany przez stosunkowo niską szerokość geograficzną i ciepły prąd północnoatlantycki, obmywający południowe brzegi wyspy. Z lodowca spływają masy zimnego powietrza. Ale kiedy na ich drodze spotykają się góry, te masy powietrza spływające z lodowca, co dziwne na pierwszy rzut oka, ogrzewają wybrzeże. Faktem jest, że tworzy to suche i ciepłe wiatry, zwane suszarkami do włosów, występujące w wielu górskich regionach świata. Takie wiatry występują, gdy ciśnienie jest wysokie po jednej stronie pasma górskiego i niskie po drugiej. Pod wpływem różnicy ciśnień powietrze przemieszcza się z miejsca wysokiego ciśnienia do miejsca niskiego ciśnienia, przepływa nad grzbietem, wznosząc się po jednym zboczu i opadając po drugim. Takie są warunki panujące na skraju pokrywy lodowej Grenlandii. Ponadto wiadomo, że kiedy się podnosi, powietrze rozszerza się i ochładza, a kiedy opada, kurczy się i nagrzewa.Ale kiedy wilgotne powietrze unosi się, ochładza się wolniej, gdy podnosi się, niż nagrzewa się podczas opuszczania, ponieważ podczas wznoszenia generowana jest znaczna ilość ciepła z kondensacji wilgoci zawartej w powietrzu. Dlatego tonące powietrze będzie stosunkowo ciepłe i suche. Na Grenlandii zdarzały się przypadki, gdy lodowe suszarki do włosów podwyższały temperaturę na wybrzeżu o 20-25 ° na kilka godzin. Zjawiska te są szczególnie częste na południowych wybrzeżach Grenlandii, które są często dostępne dla statków przez cały rok. Ale na północy zima jest inna. Duża szerokość geograficzna sprawia, że ta pora roku jest tutaj bardzo zimna: średnia temperatura w lutym w Tuli, na 76 równoleżniku, wynosi -29,2 °. Wschodnie wybrzeże jest cieplejsze niż zachodnie, ponieważ wiatry przechodzące nad ciepłym prądem północnoatlantyckim (Golfsztrom) przynoszą tu ciepło.
Obfitość lodu u wschodnich wybrzeży Grenlandii jest spowodowana usuwaniem lodu z centralnych regionów Arktyki do Morza Grenlandzkiego. Lód, który zimą tworzy się w dużych ilościach na marginalnych morzach arktycznych (Kara, Laptev, East Siberian, Chukotka, Beaufort), jest unoszony przez prądy w basenie polarnym i dryfuje w ogólnym kierunku ze wschodu na zachód. Cały ten lód jest przenoszony do przejścia między Grenlandią a Svalbardem. Ciągły przepływ lodu w Morzu Grenlandzkim osiąga do 400 km szerokości na 80 równoleżniku i porusza się z prędkością 3-4 km dziennie. Na 70. równoleżniku jego szerokość zmniejsza się do 200 km, ale zwiększa się prędkość. Tutaj strumień lodu rozdziela się na dwie gałęzie: jedna płynie na północno-wschodni kraniec Islandii, druga biegnie wzdłuż wschodnich wybrzeży Grenlandii, zakręca wokół Przylądka Farwell i wpływa do Cieśniny Davisa. Idąc na południe, ciągły strumień jest podzielony na pola lodowe i oddzielne kry. Lód porusza się zarówno zimą, jak i latem. Lato na obszarach przybrzeżnych jest wszędzie chłodne. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec. W Ivigtut termometr wskazuje średnio 9,9 ° w lipcu, 6,5 ° w Godthob, 7,1 ° w Angmagssalik i 4,7 ° w Tula. Wiatry przelatujące nad ciepłymi prądami morskimi niosą ze sobą na południu Grenlandii obfite opady - ponad 1000–1 100 mm. Na północy ilość opadów gwałtownie spada - w środkowej części wyspy wynosi 200-250 mm, a na północy tylko 100 mm. Takie warunki klimatyczne istnieją w wolnej od lodu części Grenlandii. Warunki klimatyczne na lądolodzie są niezmiernie surowe. Można je porównać jedynie z klimatem kolosalnych lodowych połaci Antarktydy. Niskie temperatury powietrza na lodowcu Grenlandii wynikają głównie z jego dużej wysokości. Według obserwacji wypraw, które odwiedziły środek lądolodu Grenlandii, nie ma ani jednego miesiąca z dodatnimi temperaturami, a średnia roczna temperatura wynosi -30 - -32 ° C. Nad potężnymi masami lodu następuje bardzo silne chłodzenie powietrzem. Zimne, ciężkie powietrze tworzy stałe wysokie ciśnienie nad lodowcem Grenlandii. Masy powietrza rozprzestrzeniły się od środka lodowca po jego obrzeża, aż do morza. Dlatego na lodowcu często występują gwałtowne burze śnieżne, kiedy wiatr wieje z prędkością do 160-200 km na godzinę.
W ostatnich dziesięcioleciach zaobserwowano zauważalne ocieplenie klimatu w regionach polarnych.Przyczyny tego nie są wystarczająco jasne: niektórzy naukowcy kojarzą je ze zjawiskami kosmicznymi (z liczbą plam słonecznych, ze zmianą nachylenia osi Ziemi itp.), Inni tłumaczą ocieplenie zmianą ogólnego krążenia atmosfera. Ocieplenie wpłynęło również na klimat Grenlandii. Podniosły się średnie temperatury. Na przykład w Jakobshavn (69 ° N) średnia roczna temperatura w okresie 1881-1900. wynosiła - 6,3 °, a dla lat 1936-1938. -5,1 °. Ocieplenie doprowadziło do cofania się lodowców i zmniejszenia pokrywy lodowej przybrzeżnych obszarów morza. Jest to również zauważalne w świecie żywym: wzrosła liczba dorszy w morzach Grenlandii, wzrosła roślinność, maleje liczba zwierząt morskich (foki, morsy), która uwielbia zimne wody i lód. Współczesne fluktuacje klimatyczne są, jak sądzi większość naukowców, cykliczne: okresy ocieplenia obserwowano wcześniej, ale potem zastąpił je zimny trzask. W lecie Grenlandia pokryta jest karłowatą roślinnością tundrową: mchami, porostami, w południowych osłoniętych fiordach i dolinach - krzewami wierzby, jałowca, olchy, brzozy karłowatej. Nawet na skrajnym południu drzewa nie wznoszą się powyżej 1-1,5 metra. Czasami krajobraz ożywiają łąki jasnych kwiatów - maków, skalnicy, mleczu, jaskry, dzwonka. Rośliny zwykle korzystają z długich, słonecznych dni trwających od dwóch do trzech miesięcy letnich. Każdego, kto odwiedził Grenlandię, uderza bliskość wiecznych śniegów i luksusowych delikatnych kwiatów w różnych kolorach: marmurowo-białym, jaskrawoczerwonym, niebieskim. Fauna Grenlandii, podobnie jak w innych regionach polarnych, jest uboga w gatunki, ale jest bogata pod względem liczebności. Na Grenlandii znane są tylko 33 gatunki ssaków. Przed przybyciem europejskich kolonialistów na wyspie było bardzo dużo wołów piżmowych.
W przeszłości na Grenlandii było wiele reniferów i niedźwiedzi polarnych. Obecnie w regionach północnych przetrwało zaledwie kilka tysięcy wołów piżmowych, a jelenie występują tylko na południowym zachodzie. Lisy polarne, zające, lemingi występują prawie wszędzie na wyspie; rzadziej - wilki, łasica. Latem na skalistych wybrzeżach gniazdują ogromne stada ptaków.
Wody dziobowe słynęły w przeszłości z wielu dużych wielorybów - tzw. Wielorybów wielorybów lub polarnych, osiągających długość 20 - 24 mi wadze do 100 ton. - pozostały nieliczne. Foki i morsy - typowe mieszkańcy zimnych krajów - występują w dużych ilościach, foki są szeroko rozpowszechnione w lodowatych wodach fiordów, morsy w mniejszych ilościach, tylko na zachodnim wybrzeżu. Morza otaczające Grenlandię są bogate w ryby, zwłaszcza dorsza, łososia, halibuta i śledzia. Miliony lat temu przyroda Grenlandii była zupełnie inna. Skamieniałości wskazują, że w trzeciorzędu geologicznym panował tu ciepły klimat subtropikalny, wyrosły orzechy włoskie, wiązy, magnolie, laury, znaleziono zwierzęta ciepłolubne. Zlodowacenie przyszło wraz ze zmianą klimatu w późniejszym czwartorzędu.
Nasi naukowcy i polarnicy wnieśli wielki wkład w badania Morza Grenlandzkiego. Od lat trzydziestych XX wieku na Morzu Grenlandzkim działało wiele radzieckich wypraw. W latach 1932-1934. przypływały tu statki badawcze „Perseusz” i „Knipowicz”. W 1935 r. Na Morzu Grenlandzkim odbyła się duża wyprawa na „Sadko”. Wzdłuż wybrzeży Grenlandii dryfował w latach 1937-1938. stacja „Biegun Północny”. Czterej bohaterscy polarnicy (Papanin, Shirshoz, Krenkel, Fedorov), którzy wylądowali na biegunie północnym, zostali wyniesieni na lód do Morza Grenlandzkiego i sfilmowani na 70 ° 54 'szerokości geograficznej, kilkadziesiąt kilometrów od wybrzeża Grenlandii. Dryf lodu trwał 274 dni, w tym czasie pokonano 2500 kilometrów. W historii wypraw polarnych takiego wyczynu nie było. Po raz pierwszy przeprowadzono systematyczne i najbardziej kompleksowe badanie Morza Grenlandzkiego. Jego północna część nie była wcześniej w ogóle badana. Agranat G.A. |
Ponad 80% Grenlandii pokryte jest wiecznym lodem. Na tej największej wyspie świata, rozciągającej się z północy na południe na ponad 2600 km (od przylądka Morris Jasep na 83 ° 39 'N do Cape Farvel na 59 ° 46' N) i z zachodu na wschód - o 1200 km i zajmujący powierzchnię 2 176 tys. mkw. km, tylko wąskie obszary przybrzeżne są wolne od lodu. Lodowiec Grenlandii zajmuje powierzchnię 1800 tys. kilometrów.
Grenlandia jest obmywana na północy przez morza Oceanu Arktycznego (Morze Lincolna, Morze Wandela), prawie stale zatkane lodem. Na północnym zachodzie wąskie cieśniny (Robson, Kennedy, Kane, Smith) oddzielają Grenlandię od kanadyjskiej wyspy Ellesmere Land. Dalej na południe zwiększa się odległość między Grenlandią a Ameryką Północną: dzieląca je Zatoka Baffina i Cieśnina Davisa osiąga szerokość kilkuset kilometrów. Na skrajnym południu Grenlandia jest obmywana przez wody Oceanu Atlantyckiego, tworząc na południowym wschodzie szeroką Cieśninę Duńską, oddzielającą Grenlandię od Islandii. Dalej na północ bogate w lód wody Morza Grenlandzkiego docierają do wschodnich brzegów wyspy. Od skrajnego wschodniego krańca Grenlandii po wybrzeże Półwyspu Skandynawskiego - ponad 1500 kilometrów.
Słynny polarnik Fridtjof Nansen po raz pierwszy przemierzył wyspę ze wschodu na zachód w 1887 roku. Poszli za nim inni podróżnicy. Stacje naukowe powstały na lodowcu Grenlandii i działały tam przez wiele miesięcy. A jednak natura wewnętrznej Grenlandii jest nadal słabo poznana.
W centrum wyspy, pod warstwą lodu, leży płaska powierzchnia lądu, która wznosi się nie więcej niż 300–500 m nad poziom morza. Ta równina wznosi się w kierunku obrzeży wyspy. Tak więc Grenlandia jest jak owalna miska wypełniona lodem. Pokrywa lodowa wznosi się ponad poziom morza średnio z 2000 do 3000 metrów.
W niektórych miejscach śnieg i lód pokryte są zagłębieniami, które zawierają małe cząsteczki pyłu metalowego. Pył ten zwany „kriokonitem” zawiera żelazo, nikiel i inne metale. Uważa się, że jest sprowadzany z kosmosu. Cząsteczki "meteorytów" spadają na ziemię i w inne miejsca planety, ale tylko tutaj, w wiecznie białej przestrzeni śniegu i lodu, mogą gromadzić się w dużych ilościach i stać się widoczne.
Majestatyczne malowidła można zobaczyć na obrzeżach lądolodu. Zbliżając się do wybrzeża, lodowiec rozpościera się językami, wpadając do fiordów głęboko w głąb lądu. Zazwyczaj te lodowe „rzeki” odrywają się w strefie przybrzeżnej stromą ścianą, często o wysokości 100 metrów lub więcej. Strumienie roztopionych wód lodowcowych wygładzają krawędzie lodowców, myjąc w nich wąskie pionowe rynny.
Od 1914 r. W rejonach Nowej Fundlandii i na północ od niej organizowane są rejsy specjalnych statków Międzynarodowego Patrolu Lodowego, rejestrujące ruch gór lodowych i powiadamiające o nim przepływające statki.
Jedynie zachodnie wybrzeże wyspy na południe od Godthob do Cape Farvel jest płaskie lub lekko pagórkowate i to tutaj skupiają się główne osady Grenlandii. Na pozostałych obszarach wolnych od lodu wybrzeże Grenlandii jest górzyste i niedostępne. Najwyższe wzniesienia znajdują się na wschodzie: niedawno odkryta góra Gunbjorn - na północ od Angmagssalik - 3700 m n.p.m., Góra Trout pod kołem podbiegunowym - 3440 m, na północ od niej - Mount Peterman - 3100 m.
Różnice klimatyczne na niektórych obszarach Grenlandii są szczególnie widoczne zimą.
A jednocześnie na zachodnim wybrzeżu jest mniej lodu niż na wschodzie. Taka jest osobliwość grenlandzkiej przyrody: tam, gdzie jest chłodniej, jest mniej lodu niż w cieplejszych regionach. Stąd w Zatoce Baffina, mimo bardzo niskiej temperatury powietrza, zimą zawsze są duże obszary czystej wody (tzw. „Wody Północne”). Wynika to z bardzo intensywnego mieszania się wody, wzrostu ciepłych wód głębokich, co jest spowodowane przede wszystkim obecnością tu silnych prądów.
Procesy atmosferyczne zachodzące nad lodowcem Grenlandii, a także na styku Prądu Zatokowego i przepływu lodu na Morzu Grenlandzkim są ważnymi czynnikami kształtującymi pogodę i klimat Europy Zachodniej. Grenlandia jest więc „fabryką pogody” dla Europy Zachodniej i sąsiednich obszarów morskich.
Wół piżmowy jest interesującym ssakiem występującym obecnie tylko na Grenlandii oraz w tundrowych rejonach Ameryki. To krótkonogie zwierzę niskiego wzrostu (1,2-1,5 m) ma potężną, nisko wiszącą głowę, duże rogi i bardzo długie włosy. Wełna i skóra wołu piżmowego są wysoko cenione. Jego mięso jest również dość jadalne. Wydzielina gruczołów byka - piżmo - ma właściwości lecznicze i jest również używana jako zapach.
Spośród 170 gatunków ptaków występujących na Grenlandii 55 gatunków żyje na wyspie na stałe. Jest tu wiele edredonów, kuropatw polarnych, sów polarnych, trznadel i wron.
Grenlandia jako „muzeum przyrody Arktyki” zawsze przyciągała wyłączną uwagę naukowców z wielu krajów. Badanie Grenlandii może być kluczem do rozwiązania wielu problemów arktycznej - i nie tylko arktycznej - przyrody. Knud Rasmussen jest szeroko znany wśród odkrywców Grenlandii - syn Duńczyka i Eskimosa, który nieustannie żył wśród Eskimosów. Rasmussen odbył szereg długich podróży po wyspie.
| Natura Kanady | Demerdzhi |
|---|
Nowe przepisy
