|
 Mózgowa organizacja mowy to system struktur mózgowych zaangażowanych w realizację mowy. Główne ośrodki mowy znajdują się na lewej półkuli. Tak więc strefa Broca została odkryta w 1861 roku przez lekarza P. Broca. Ten obszar mózgu znajduje się w lewej dolnej półkuli (44 i 45 pól) i odpowiada za reprodukcję ekspresyjnej mowy. Kiedy środek Broki jest uszkodzony, sylaby blokują się, litery przestawiają się, niewłaściwe podstawienia, w ciężkich przypadkach alalia motoryczne.
Strefa Wernicke została otwarta w 1874 roku przez niemieckiego lekarza K. Wernicke. Znajdująca się w górnej części zakrętu skroniowego ta część mózgu jest odpowiedzialna za percepcję mowy, rozumienie mowy, dokładne znaczenie słów, integralność mowy i prawidłowy rozwój słuchu fonemicznego.
Jeśli dotknięte jest centrum Wernickego, pojawiają się problemy z słyszeniem fonemicznym aż do alalii sensorycznej.
Również w przypadku mowy ustnej rola kory czołowej jest ogromna: determinuje intencję wypowiedzi i chęć ucieleśnienia intencji mowy. Osoby z uszkodzeniami kory czołowej rzadko wchodzą w dialog, ograniczając się do monosylabowych powtórzeń.
Kora tylnych półkul mózgowych odpowiada za odbiór, przetwarzanie i przechowywanie informacji sensorycznej, asymilację struktur leksykalno-gramatycznych i syntaktycznych, analizę i syntezę pojęć abstrakcyjnych, umiejętność operowania nimi. Osoba z porażkami w tych działach wypowiada codzienne słowa, w jego mowie jest wiele agramatyzmów, zdania składają się z 2-3 słów.
Dodatkowy obszar silnika znajduje się w pobliżu Bruzdy Roland. Obszar ten współpracuje z korą przedruchową i odpowiada za aktywność ruchową: utrwalanie ruchów głowy, ramion, nóg itp. Wraz z tym dodatkowy obszar motoryczny wpływa na rozwój strony gramatycznej i wymowy mowy (rytm, intonacja). W przypadku naruszenia tego obszaru pacjentom brakuje oficjalnych części mowy (spójników, przyimków), mają trudności z używaniem zaimków i czasowników.
Pomimo tego, że lewa półkula jest dominująca, prawa półkula odpowiada za ton mowy (wysokość, głośność), intonację, kolorystykę emocjonalną, analizę wizualno-przestrzenną materiału słownego i rozpoznawanie liter pisanych. Wraz z porażką prawej półkuli mowy pojawiają się cierpienia prozodyczne, dysgrafia, dysleksja.
L.S. Wygotski i jego następca A.R. Luria ustalili następujący neurofizjologiczny mechanizm wypowiadania mowy: słyszana informacja jest przetwarzana przez regiony podkorowe, następnie odbierana przez ośrodek Wernickego, przetwarzana, rozumiana, przekształcana w kod semantyczny, trafia do centrum Broki. W strefie Broki pojawia się artykulacyjny obraz słowa mówionego. Podczas wymawiania słowa impuls wchodzi do zakrętu kątowego i przekształca się w obraz wizualny. Podczas czytania jest odwrotnie: informacje o słowie przetwarzane są przez obszary wzrokowe, wysyłane do zakrętu kątowego, a następnie do ośrodka Wernickego, który łączy wizualną formę słowa z sygnałem akustycznym. U osób niesłyszących podczas czytania ośrodek Wernickego nie jest aktywowany, ponieważ od urodzenia dochodzi do osłabienia percepcji dźwięków.
Należy powiedzieć, że u dzieci główne strefy mowy znajdują się na prawej półkuli, ponieważ dzieci najpierw odbierają dźwięki niewerbalne (hałas, pukanie itp.), A następnie uczą się postrzegać werbalne. Zaczynając działać jako pierwsza, prawa półkula stopniowo ustępuje funkcji dominującej lewej półkuli. Zjawisko to nazywane jest późniejszą funkcjonalną lateracją lewej półkuli. Już w wieku 4 lat dziecko powinno być zdominowane przez lewą półkulę. To przejście może przebiegać zarówno płynnie, jak i nieregularnie.Zwykle problem dominacji prawej półkuli wiąże się z leworęcznością, dwuręcznością, organicznymi uszkodzeniami mózgu. Aby neurony mózgu odpowiedzialne za mowę dojrzewały w odpowiednim czasie, obecność środowiska mowy odgrywa ogromną rolę. Jeśli nikt nie rozmawia z dzieckiem do 5 roku życia, to po 5 latach pozostanie niemy.
W ten sposób każdy obszar kory mózgowej bierze udział w organizacji mowy. Klęska niektórych części mózgu prowadzi do różnych zaburzeń. Dane neurofizjologiczne dają możliwość prawidłowego określenia mechanizmu i etiologii zaburzenia, nakreślenia sposobów efektywnej pracy logopedycznej.
E. A. Lisitsina
|
